Dit artikel is een repost van Fietsersbond.NL
De Fietsersbond in Nederland is geen voorstander van een helmplicht. Jaap Kammminga, de expert van de Fietsersbond op het gebied van verkeersveiligheid, legt uit waarom een fietshelm de volksgezondheid weinig goed doet.
Waarom is de Fietsersbond tegen een helmplicht?
‘Een helmplicht geeft het beeld dat fietsen een onveilige activiteit is. Dit is niet zo. Daarbij is in meerdere landen gebleken dat het fietsgebruik na het instellen van een helmplicht afneemt. Minder fietsen pakt zeer negatief uit voor de volksgezondheid.’
Heeft een fietshelm nut?
‘Dat is onduidelijk, de onderzoeken spreken elkaar deels tegen. Wel duidelijk is dat een helm alleen helpt als je die echt goed opzet. En zelfs dan helpt hij alleen bij ongelukken met een snelheid tot 20 kilometer per uur. Hoe veel hij dan helpt is niet duidelijk.’
Wat is er tegen een helmplicht?
‘Het grootste gevaar is dat fietsen onveilig gaat lijken. Door dit beeld en de helmplicht gaan minder mensen fietsen. Dat terwijl het fietsen en de fietser Nederland juist zoveel brengt, niet alleen op het gebied van gezondheid, maar bijvoorbeeld ook op het gebied van bereikbaarheid, stel je maar eens voor hoe vol de wegen zouden staan als al die fietsers met de auto zouden gaan.’
Waartegen kan een helm beschermen? Of is een fietshelm geheel nutteloos?
‘In het gunstigste geval helpt een helm dus bij een val waarbij geen auto betrokken is, op lage snelheid. Het is goed om in gedachten te houden dat de kans op een val erg klein is. En van alle valpartijen heb je maar in een op de drie gevallen een hoofdwond. Dat is dan nog niet automatisch een ernstige hoofdwond. Zelfs bij hogere snelheid is de kans op een hoofdwond klein. In je reflex probeer je immers je hoofd te beschermen met je armen.’
Het probleem van hoofdletsel onder fietsers is eigenlijk niet zo groot?
‘We vallen inderdaad gelukkig niet vaak en vervolgens loop je bij een op de drie valpartijen een hoofdwond op. De helm helpt niet tegen al deze hoofdwonden. Je kunt bijvoorbeeld ook op je kaak vallen. En bij zeer hoge snelheden helpt een helm niet. Hoeveel letsel er dan precies kan worden voorkomen is onduidelijk.
Daarbij kan het goed zo zijn dat als we minder gaan fietsen, we meer ongevallen zullen hebben, dit paradoxale gegeven heet safety in numbers. Het komt er op neer dat als mensen meer fietsen, de infrastructuur ook beter onderhouden wordt en automobilisten meer rekening houden met fietsers. Mede hierdoor is Nederland ook het veiligste fietsland ter wereld, we hebben het laagste aantal fietsongevallen per gefietste kilometer.’
Volgens de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) neemt met een helm het risico op ernstig hoofdletsel met 65 procent af.
‘Dat percentage is niet onomstreden. De onderzoeken spreken elkaar tegen. Maar stel dat het klopt: 65{8d80941504a3f4399d052316f7acfc7f515702429fe600571af3b6ea616dd353} van weinig is nog steeds weinig is. Waarbij ik het menselijk leed dat er achter dat percentage schuil gaat absoluut niet wil relativeren!’
Biedt een helm feitelijk helemaal geen bescherming bij aanrijdingen met auto’s?
‘Niet wanneer de auto ook maar enige snelheid heeft.’
Een helmplicht voor kinderen scheelt per jaar 5 doden en 140 ernstig gewonden, zegt de SWOV. Bij een helmplicht voor ouderen scheelt het ook 5 doden en zelfs 220 gewonden. Waarom is de Fietsersbond dan toch tegen een helmplicht voor deze groepen?
‘Door een helmplicht gaan er minder mensen fietsen. De schade voor de volksgezondheid door minder beweging is groter dan de baten van een fietshelm.’
Wat kun je doen om – zonder gebruik te maken van een helm – het risico op hoofdletsel te verkleinen? Wat raadt de Fietsersbond aan?
‘Veel ongevallen zijn het gevolg van niet goed ingerichte wegen. Denk aan onoverzichtelijke kruispunten, maar ook aan paaltjes op de weg. Meld dit soort gevaarlijke situaties altijd op het Fietsersbond Meldpunt zodat de gemeente hiervan op de hoogte is en hier iets aan gaat doen. Help de Fietsersbond ook om de relevantie van deze punten voor de gemeente nog duidelijker te maken, door lid te worden van de Fietsersbond. Voor zowel kinderen als ouderen is het daarnaast belangrijk om goed door te hebben wat je wel en niet (meer) kan in het verkeer. De Fietsschool organiseert fietslessen voor beide doelgroepen om hierbij te helpen en het fietsen nog plezieriger en veiliger te maken.’
Mountainbikers en wielrenners dragen bijna allemaal een helm. Hebben die eigenlijk ook geen helm nodig?
‘In het professionele wielrennen is het aantal hoofdwonden in het peloton niet specifiek afgenomen na de helmplicht. Dus wat dat betreft zou je kunnen zeggen dat het inderdaad niet nodig is.’
Hoe wil de Fietsersbond de verkeersveiligheid voor fietsers vergroten?
‘De meeste ongevallen gebeuren nog steeds doordat de wegen niet goed zijn ingericht. We willen ons dan ook vooral focussen op het verbeteren van deze wegen. De auto’s slokken de meeste ruimte op. De Fietsersbond wil meer ruimte voor fietsers in de stad, waar de fietsers in de meerderheid zijn en de grootste vervoersprestatie leveren. Daarnaast zijn fietslessen aan verschillende doelgroepen belangrijk, om te zorgen dat iedereen met plezier en kennis van eigen vermogen en onvermogen op de fiets zit.’
Als je toch een fietshelm wilt opzetten, hoe moet je dan een helm gebruiken?
‘Zorg allereerst dat je een helm hebt die voldoet aan de Europese veiligheidsnorm EN1078 (voor volwassenen). Let dan ook op de pasmaat, dat komt zeer nauwkeurig. Ook de bandjes moeten daarna goed vastgemaakt worden, ook hier is zowel te los als te vast weer fout. Als een helm te groot of te klein is, of net verkeerd afgesteld neemt de werking van de helm al snel heel flink af.’
